Hartstilstand bij atleten: een onderschat risico op atletiekfaciliteiten

Je zou misschien denken dat sporters geen risicogroep vormen voor een hartstilstand. Toch kan een plotselinge hartstilstand (PH) atleten van alle leeftijden en fitnessniveaus treffen. Uit cijfers blijkt dat jaarlijks 150 tot 200 mensen in Nederland overlijden tijdens of direct na het sporten (Rode Kruis, 2023). In dit artikel onderzoeken we de factoren die sporters in gevaar brengen en bespreken we essentiële maatregelen die elke atletiekfaciliteit zou moeten nemen om voorbereid te zijn op een cardiale noodsituatie.

Wat zijn de risico’s voor sporters?

Atleten, vooral degenen met onderliggende hartaandoeningen, lopen een verhoogd risico op plotselinge hartstilstand vanwege de hoge eisen die intensieve lichamelijke inspanning aan hun cardiovasculaire systeem stelt. Zware fysieke activiteit kan bij personen met structurele hartafwijkingen of genetische aandoeningen hartritmestoornissen (aritmieën) veroorzaken, zelfs als deze afwijkingen eerder nog niet werden vastgesteld. Daarnaast kunnen factoren zoals uitdroging, een verstoorde elektrolytenbalans en extreme hitte het elektrische systeem van het hart ontregelen, waardoor het onregelmatig klopt of zelfs volledig stilvalt.

Reanimatie en AED – een krachtige combinatie

De overlevingskans bij een hartstilstand hangt sterk af van het type interventie en de snelheid waarmee wordt gehandeld. Mensen die een plotselinge hartstilstand ervaren zonder hulp van omstanders hebben slechts een overlevingskans van 6,6% tot ontslag uit het ziekenhuis. Dit percentage stijgt naar 11,1% als cardiopulmonale reanimatie (CPR, zie “Wat is CPR?”) wordt toegepast.

Reanimatie heeft het grootste effect wanneer deze wordt gecombineerd met het gebruik van een Automatische Externe Defibrillator (AED). Wanneer een AED een schokbaar hartritme detecteert en een schok toedient, kan dit de overlevingskans verhogen tot wel 29% (Tsao et al., 2023).

Aanbevolen maatregelen voor atletiekfaciliteiten

Uit onderzoek van Colbenson & Raukar (2023) blijkt dat de overlevingskans bij een plotselinge hartstilstand elke minuut zonder interventie met ongeveer 10% afneemt. Atletiekfaciliteiten wordt daarom aanbevolen om:

1. Voldoende AED’s te plaatsen op gemakkelijk bereikbare locaties, idealiter bereikbaar binnen twee minuten lopen;
2. Regelmatig onderhoud uit te voeren aan de AED-apparaten;
3. Ervoor te zorgen dat alle medewerkers en vrijwilligers weten waar de AED’s zich bevinden en goed getraind zijn in het gebruik ervan;
4. Periodiek noodhulpoefeningen te organiseren, zodat personeel snel en met vertrouwen reanimatie kan uitvoeren en een AED kan gebruiken;
5. Gedetailleerde medische informatie van alle sporters en deelnemers beschikbaar te hebben.

Verder kunnen atletiekfaciliteiten zich beter voorbereiden op cardiale noodsituaties door actuele medische dossiers van aanwezige atleten bij te houden. Bij het uitvoeren hiervan moet men uiteraard rekening houden met de geldende regelgeving omtrent gegevensbescherming (zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming, AVG) om de privacy van persoonlijke gezondheidsinformatie te waarborgen.

Wat is CPR?

Cardiopulmonale reanimatie (CPR, ook wel reanimatie genoemd) is een noodprocedure die bij een hartstilstand wordt toegepast om de bloedcirculatie naar hersenen en andere vitale organen op gang te houden. Deze techniek omvat borstcompressies en eventueel beademingen om zuurstof toe te dienen. Hoewel reanimatie kan worden uitgevoerd zonder speciale apparatuur, is het het meest effectief in combinatie met snelle defibrillatie door middel van een AED.

Reanimatie redt levens op én naast het veld

De passie voor voetbal verbindt wereldwijd miljoenen mensen. Misschien heb je zelf wel eens schokkende beelden gezien van spelers die plotseling op het veld in elkaar zakten. Tegen de achtergrond van toenemende aandacht voor hartproblemen in de sport lanceerden de Unie van Europese Voetbalbonden (UEFA) en de Europese Reanimatieraad in november 2023 het initiatief ‘Get Trained, Save Lives’. Hiermee wilden zij het reanimatiebewustzijn vergroten door persoonlijke trainingen en interactieve online cursussen met bekende voetbalsterren aan te bieden en via sociale media tienduizenden mensen te bereiken.

Dankzij het enorme bereik en de invloed van voetbal kregen in het eerste jaar al 176.000 mensen uit 171 landen reanimatietraining (UEFA, 2024).

De kracht van zulke campagnes zit in het domino-effect: mensen onderwijzen elkaar. Leer deze levensreddende vaardigheden nu, zodat je klaar bent om te handelen als iemand je nodig heeft. Want bij een plotselinge hartstilstand is voorbereid zijn het waardevolste wat je kunt doen.

Conclusie

Atleten lijken misschien onoverwinnelijk, maar een plotselinge hartstilstand maakt geen onderscheid. In Nederland overlijden jaarlijks tussen de 150 en 200 mensen door sportgerelateerde hartproblemen. Snelle en adequate actie bij een plotselinge hartstilstand kan de overlevingskans verhogen van 6,6% naar 29%. Het beschikbaar hebben van een AED vergroot deze kans aanzienlijk.

AED Center moedigt daarom alle sportaccommodaties aan om deze risico’s serieus te nemen en passende maatregelen te treffen. Maak sportfaciliteiten veiliger door AED’s binnen handbereik te plaatsen, personeel te trainen en heldere noodprotocollen in te voeren.

Bronvermelding

Colbenson, K., & Raukar, N. (2023, January 5). Waste no time: A standardized approach to the collapsed athlete. ACSM Blog. https://www.acsm.org/all-blog-posts/acsm-blog/acsm-blog/2023/01/05/waste-no-time-standardized-approach-collapsed-athlete

Page R. L. (2011). The AED in resuscitation: it’s not just about the shock. Transactions of the American Clinical and Climatological Association, 122, 347–355.

Rode Kruis. (2023, May 30). Slechts helft sporters weet AED op sportclub te vinden. https://www.rodekruis.nl/persberichten/strongslechts-helft-sporters-weet-aed-op-sportclub-te-vinden-strong/

Tsao, C. W., Aday, A. W., Almarzooq, Z. I., Anderson, C. A. M., Arora, P., Avery, C. L., … &

Martin, S. S. (2023). Heart disease and stroke statistics—2023 update: a report from the American Heart Association. Circulation, 147(8), e93–e621. https://doi.org/10.1161/CIR.0000000000001123

Union of European Football Associations. (2024, November 7). Get trained, save lives delivers CPR training to 176,000 in first year. UEFA.com. https://www.uefa.com/news-media/news/0293-1c46c119f21a-a405793de67c-1000—get-trained-save-lives-delivers-cpr-training-to-176-000-in-/